Κατά τη διάρκεια της λεγόμενης εποχής του Διαφωτισμού τον 18ο αιώνα, οι ευρωπαίοι διανοούμενοι κατέληξαν να πιστεύουν έντονα στη δύναμη του λόγου ως μηχανισμού ελέγχου του κόσμου. Η επιστημονική μέθοδος άνθισε. Ιδανικά όπως η ελευθερία, η πρόοδος, η συνταγματική διακυβέρνηση και ο διαχωρισμός της εκκλησίας και του κράτους, ήρθαν στο προσκήνιο. Κατά την έναρξη αυτής της περιόδου, ο Ισαάκ Νεύτων εισήγαγε τους νόμους της κίνησης, συμπεριλαμβανομένου του νόμου της παγκόσμιας βαρύτητας, που εξηγούσε πως λειτουργούσε ολόκληρο το ηλιακό σύστημα. Αυτό έθεσε το σκηνικό για την έννοια του Σύμπαντος Ρολογιού, που έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής του κύκλους του ντεϊσμού.
Η ιδέα του Σύμπαντος Ρολογιού βλέπει τον κόσμο να λειτουργεί ως ένα μηχανικό ρολόι που έχει κουρδιστεί από τον θεό, το οποίο χτυπά με ακρίβεια και ο εξοπλισμός του ελέγχεται από τον νόμο της φυσικής. Αυτή η καλό-λαδωμένη μηχανή θα ήταν αρκετά προβλέψιμη.
Το να φαντάζεται κανείς ότι το Σύμπαν λειτουργεί σαν ρολόι ήταν μια σκέψη που ταιριάζει καλά μέσα στον ντεϊσμό - μια φιλοσοφική στάση που ισχυρίζεται ότι ο θεός δεν διαχειρίζεται άμεσα τις υποθέσεις του κόσμου, ότι κρατά μια απόσταση. Αν και απορρίπτει τις δοξασίες, τις αποκαλύψεις και τα θαύματα, ο ντεϊσμός λέει ότι μπορείτε να γνωρίσετε την ύπαρξη του δημιουργού μέσω της λογικής και με την παρατήρηση του φυσικού κόσμου.
Ο Γερμανός μαθηματικός Gottfried Wilhelm Leibniz, που έχει αναπτύξει τον διαφορικό και ολοκληρωτικό λογισμό (calculus and calculators), ήταν ισχυρός υποστηρικτής της Θεωρίας του Σύμπαντος Ρολογιού. Σε μια επιστολή προς τον Leibniz, ο Άγγλος φιλόσοφος Samuel Clarke περιέγραψε καλά πως η συγκεκριμένη θεωρία βλέπει τον θεό και τη μοίρα του ανθρώπου:
«Η ιδέα ότι ο κόσμος είναι μια μεγάλη μηχανή, που λειτουργεί χωρίς την Παρεμβολή του Θεού (Interposition of God), όπως ένα ρολόι που συνεχίζει χωρίς τη βοήθεια ενός ωρολογοποιού, είναι η έννοια του υλισμού και της μοίρας και τείνει (προσποιούμενη ότι ο θεός είναι μια υπερκόσμια ευφυΐα) να αποκλείσει την πρόνοια και τη θεϊκή διακυβέρνηση στην πραγματικότητα, έξω από τον Κόσμο».
Πράγματι η Θεωρία του Σύμπαντος Ρολογιού δεν έχει θέση για ελεύθερη βούληση και τυχαία συμπεριφορά που περιγράφονται από την κβαντική φυσική. Όμως το Σύμπαν δεν είναι τέλειο και αρμονικό, αλλά ατελές και άτακτο, δεν είναι λείο, αλλά ανώμαλο από τη γέννησή του, γιατί αλλιώς δεν θα είχαμε καμία δομή σε αυτό. Το Σύμπαν ξεκίνησε με πληθωρισμό και συνεχίζει μέχρι σήμερα με ταχεία διαστολή. Ο «ιστός» του παραμορφώνεται (βλ. Γενική Θεωρία της Σχετικότητας), ενώ είναι γεμάτο με μαύρες τρύπες.
Στο Σύμπαν επίσης δεν υπάρχει απόλυτη τάξη, γιατί υπάρχει ασυμβατότητα της σχετικότητας με την κβαντομηχανική, κάτι που δεν μας επιτρέπει να συντάξουμε ένα υποθετικά ενιαίο, περιεκτικό και συνεκτικό θεωρητικό πλαίσιο φυσικής, μια θεωρία των πάντων, που να εξηγεί και συνδέει πλήρως όλες τις φυσικές πτυχές του σύμπαντος: της μεγαλύτερης κλίμακας και υψηλής μάζας κατασκευές του, όπως τα αστέρια, τους γαλαξίες, τις συστάδες γαλαξιών, που σχετίζονται με τη δύναμη της βαρύτητας και εξετάζονται από τη φυσική κοσμολογία, καθώς και τα μικρής κλίμακας και χαμηλής μάζας στοιχεία του, όπως τα υποατομικά σωματίδια, τα άτομα, τα μόρια, που σχετίζονται με τις τρεις μη βαρυτικές δυνάμεις και εξετάζονται από την κβαντική φυσική.
Πηγές:
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου