Το ευαγγέλιο κατά τον Carrier: γιατί έχουμε λόγους να αμφισβητούμε την ιστορικότητα του Ιησού

Το 2014 ο γνωστός ιστορικός, συγγραφέας και μυθικιστής Δρ. Richard Carrier εξέδωσε ένα βιβλίο 712 σελίδων με τίτλο: On the historicity of Jesus: Why we might have reason for doubt, στο οποίο αναλύει τους λόγους για τους οποίους μπορούμε να αμφισβητούμε την ιστορικότητα του Ιησού. 

Τρία χρόνια μετά οι Lora Nigro, Kevin Rutkowski και Vincent Gaudes της 11th Story παράγουν ένα ντοκιμαντέρ διάρκειας μισής ώρας με τίτλο: "The Gospel According to Carrier", στο οποίο ο Richard Carrier παραχωρεί συνέντευξη με βάση το βιβλίο του, εξηγώντας γιατί η Υπόθεση του μη Υπαρκτού Ιησού είναι μια εξίσου πιθανή υπόθεση με τις υπόλοιπες υποθέσεις για τις απαρχές του χριστιανισμού και δικαιούται να έχει μια ισότιμη θέση στο τραπέζι της συζήτησης. 


Μεταξύ άλλων αναφέρει τα εξής:

Για το ευαγγέλιο του «Μάρκου» και τον χριστιανισμό:
- Είναι το σημείο μηδέν της βιογραφίας του Ιησού. Γράφτηκε μετά τον εβραϊκό πόλεμο που τέλειωσε το 70 μ.α.χ.χ., δηλαδή ο «Μάρκος» γράφει 20-30 χρόνια μετά τον Παύλο και 40 χρόνια μετά την απαρχή του χριστιανισμού. 
- Εκσυγχρονίζει ιστορίες του Μωυσή, του Ηλία και του Ελισσαίου από την Παλαιά Διαθήκη, αλλάζοντας το ιστορικό και πολιτιστικό παρασκήνιο και βάζοντας τον Ιησού ως κεντρικό πρωταγωνιστή, όπως π.χ. το West Side Story που βασίστηκε στον Ρωμαίο και την Ιουλιέτα. 
- Το κάνει με Ομηρικό στιλ, αφού παίρνει ιδέες από τον Όμηρο και τις ξαναγράφει, στα ελληνικά, απευθυνόμενος σε ελληνόφωνο κοινό. 
- Ο χριστιανισμός άλλωστε ξεκίνησε ως ένα εξελληνισμένο εβραϊκό παρακλάδι σε μια εποχή όπου ολόκληρη η Μεσόγειος ήταν επηρεασμένη από την ελληνιστική κουλτούρα και τις ιδέες της. Ήταν μια μυστηριακή θρησκεία που προέκυψε από πρότερες πολυθεϊστικές ή/και ενοθεϊστικές λατρείες της Θράκης, της Αίγυπτου, της Συρίας κ.α.

Για την Σταύρωση του Ιησού:
Η όλη αφήγηση της Σταύρωσης θυμίζει σε 20 διαδοχικά σημεία τον θάνατο ενός άλλου Ιησού που πέθανε δεκαετίες μετά την έναρξη του χριστιανισμού και δεν έχει με σχέση με τον χριστιανισμό. Πρόκειται για τον Ιησού Μπεν Ανανία που σκοτώθηκε στον πόλεμο κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Ιερουσαλήμ. Αλλά είναι μια πολύ παρόμοια ιστορία όπου προφητεύει το τέλος του κόσμου, οι εβραίοι τον οδηγούν στον Ρωμαίο κυβερνήτη για να τον τιμωρήσει, αλλά οι ρωμαίοι δεν βρίσκουν κάτι αξιόποινο, οπότε τον ελευθερώνουν και τελικά σκοτώνεται στην πολιορκία. Ο «Μάρκος» διασκευάζει την πιο πάνω ιστορία του Ιησού Μπεν Ανανία, προσθέτοντας και υλικό από τον Ιώσηπο. Είναι σαν να θέλει να δημιουργήσει ένα νέο μήνυμα, σε μια άλλη ιστορική δεκαετία με πρωταγωνιστή τον Ιησού Μπεν Ιωσήφ. Έτσι χρησιμοποιεί ο «Μάρκος» τις πηγές και αυτή η χρήση των πηγών δεν είναι αυτό που οι υπερασπιστές της ιστορικότητας του Ιησού θέλουν να νομίζουν ότι είναι.     

Για την αλληγορία των ευαγγελίων:
Ο John Dominic Crossan έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο: «Η δύναμη της παραβολής» (The power of parable: How fiction by Jesus became fiction about Jesus, HarperOne, 2013), όπου υποστηρίζει ότι όλα τα ευαγγέλια ήταν, τουλάχιστον αρχικά, εκτεταμένες παραβολές, όχι κυριολεξία. Αν τα διαβάσει κανείς με την κυριολεκτική σημασία είναι εντελώς παράλογα και δεν βγάζουν νόημα ως ιστορικά κείμενα. Αν ο Ιησούς προσεγγίζει αυτούς του ψαράδες και τους λέει δυο λόγια και αυτοί παρατάνε τις δουλείες και τις οικογένειές τους και τον ακολουθούν, αυτό δεν συμβαίνει στον πραγματικό κόσμο. Θα χρειάζονταν μέρες συνομιλιών για να πειστούν. Συμβολίζει τον ερχομό του και την έκκλησή του να τον ακολουθήσουν για να ψαρεύουν ανθρώπους.

Ένα από τα αγαπημένα μου παραδείγματα είναι φυσικά η ξήρανση της συκιάς, όπου ο Ιησούς είναι πεινασμένος, βλέπει τη συκιά και ενώ ο «Μάρκος» μας λέει ότι δεν είναι η εποχή των σύκων, εντούτοις ο Ιησούς εξοργίζεται και την καταριέται να μην ξαναβγάλει καρπούς. Την επόμενη μέρα επιστρέφουν και το δέντρο έχει ξηραθεί από ρίζας. Φυσικά η ιστορία είναι φανταστική, οι άνθρωποι δεν μπορούν να ξεράνουν συκιές με τα λόγια τους. Αλλά ακόμα και αν ο Ιησούς είχε υπερφυσικές δυνάμεις για να ξηραίνει συκιές, γιατί την καταράστηκε, αφού δεν ήταν η εποχή των σύκων; Ο «Μάρκος» χρησιμοποιεί την τεχνική inclusio, όπου μια ιστορία τυλίγεται μέσα σε μια άλλη ιστορία και η συγκεκριμένη ιστορία της συκιάς είναι τυλιγμένη μέσα σε μια άλλη γνωστή ιστορία, του καθαρισμού του ναού από τους αργυραμοιβούς. 

Έτσι ο Ιησούς καταριέται τη συκιά να μην βγάλει ξανά καρπό, ενώ δεν είναι η εποχή των σύκων, και στην συνέχεια μπαίνει στον ναό και καταριέται τη διαφθορά, αναποδογυρίζοντας τα τραπέζια. Όταν εξέρχονται του ναού η συκιά έχει πια ξηραθεί και τότε όλοι καταλαβαίνουν ότι πλέον όλα έχουν να κάνουν με την προσευχή και την επικοινωνία με τον θεό και όχι με τον ναό. Η συκιά είναι μια αλληγορία για τον Ναό της Ιερουσαλήμ. Δεν είναι πλέον η εποχή γι' αυτή τη λατρεία και ο θεός θα την ξεράνει σύριζα. Άρα όλο αυτό είναι μια παραβολή γιατί ο θεός επέτρεψε στους παγανιστές να καταστρέψουν τον οίκο του. Όλα αυτά επεξηγούνται στον Εβραϊκό Πόλεμο του Ιώσηπου. Είναι μια εποχή κρίσης για τους Εβραίους. Γιατί ο θεός τα επέτρεψε όλα αυτά στο ίδιο το σπίτι του, τον ναό του; Οι ειδωλολάτρες εισβάλλουν και καταστρέφουν τον ναό και την πόλη του, που ήταν το επίκεντρο της λατρείας του. 

Οι χριστιανοί λοιπόν, ως μια εβραϊκή φράξια, ως μια νέα θρησκεία που προέρχεται από τους Εβραίου και πρόκειται να πουληθεί πίσω σε αυτούς, επινόησαν αυτή την παραβολική ιστορία για να μην του λένε ότι ο θεός τους δεν μπόρεσε να προστατέψει τον ναό του και τον λαό του. Έτσι το μήνυμα που βγαίνει είναι ότι πλέον δεν είναι η εποχή αυτής της (παγανιστικής/ειδωλολατρικής) λατρείας, οπότε θα την «ξεράνουμε», θα την καταραστούμε και θα την αντικαταστήσουμε με το ευαγγέλιο.             

Για τις ομοιότητες ανάμεσα στον χριστιανισμό και τους Εσσαίους:
Υπάρχουν πολλές περίεργες ομοιότητες ανάμεσα στους χριστιανούς και την εβραϊκή σέκτα των Εσσαίων. Υπάρχουν πολλά παρόμοια δόγματα τα οποία οι άνθρωποι συνήθιζαν να θεωρούν ως μοναδικά του χριστιανισμού, μέχρι που αποκαλύφθηκε ότι προϋπήρχαν στους Εσσαίους (βλ. χειρόγραφα του Κουμράν). Η Καινή Διαθήκη δεν αναφέρει τους Εσσαίους και υπάρχουν πολλοί μελετητές που το θεωρούν αυτό περίεργο. Από τη μια διαβάζεις για παράδειγμα τον Ιώσηπο, συγγραφέα της σύγχρονης ιστορίας των Εβραίων για τους εθνικούς, στην οποία περιγράφει όλες τις κύριες σέκτες της εποχής - τους Εσσαίους, τους Φαρισαίους, τους Σαδδουκαίους, ακόμα και τους Ζηλωτές - προκειμένου να εξηγήσει στους παγανιστές πως ήταν οργανωμένη η εβραϊκή κοινωνία και μετά διαβάζεις το ευαγγέλιο όπου υπάρχουν μόνο οι Φαρισαίοι και οι Σαδδουκαίοι, αλλά όχι οι Εσσαίοι. Και πολλοί μελετητές έχουν καταλήξει ότι η φιλοσοφία των Εσσαίων είναι ο Ιησούς, που βρίσκεται σε διαμάχη με τις άλλες δυο σέκτες. Το ευαγγέλιο του «Μάρκου» είναι ένα εσσαϊκό ευαγγέλιο όπου δεν αναφέρονται οι Εσσαίοι γιατί ο Ιησούς και οι απόστολοι είναι οι Εσσαίοι.          

Για τον Απόστολο Παύλο:
Ο χριστιανισμός ήταν αρχικά μια πολύ εβραϊκή σέκτα. Έπρεπε πρώτα να γίνεις Εβραίος για να γίνεις χριστιανός. Οι άντρες έπρεπε να κάνουν περιτομή, έπρεπε να ακολουθείς τους διατροφικούς νόμους κ.λ.π. Αλλά μετά έρχεται αυτός ο συγκεκριμένος απόστολος, ο Παύλος, ο οποίος ήταν αρχικά διώκτης και μετά υποτίθεται μεταστράφηκε γιατί «είδε το φως το αληθινόν», εισάγοντας την ιδέα ότι «θα γίνουμε πιο δημοφιλείς αν αποβάλουμε τις απαιτήσεις της Τορά».  

Όταν εξετάσεις τα γράμματα του Παύλου για παράδειγμα είναι φανερό ότι δεν έχει πρόσβαση σε οποιαδήποτε βιογραφία του Ιησού. Όλη η γνώση του για τον Ιησού προέρχεται από προσωπικές αποκαλύψεις ή από προ-χριστιανικές εβραϊκές γραφές. Δεν έχει γνώση αυτών των αφηγήσεων ή των ιδεών που μορφοποιήθηκαν στα ευαγγέλια. Οι μισές επιστολές του είναι πλαστογραφημένες και γνωρίζουμε ότι υπήρχαν άτομα που πλαστογραφούσαν το όνομά του, οι οποίες αποκλείονται. Αλλά υπάρχουν έξι με εφτά επιστολές που θεωρούνται αυθεντικές, παρόλο που και σε αυτές υπάρχουν αποσπάσματα που έχουν αφαιρεθεί και άλλες επιστολές που έγραψε και έχουν χαθεί, αλλά έχουμε ένα πυρήνα κειμένων από τον Παύλο. Γράφει κάπου στο 50 μ.α.χ.χ., πριν από τον «Μάρκο», λέγοντάς μας ότι όσοι είδαν τον Ιησού τον είδαν μετά τον θάνατό του. Χρησιμοποιεί τις παλαιές γραφές ως πηγή, λέγοντας τη φράση «σύμφωνα με τις Γραφές», όχι αυτόπτες μάρτυρες. Δεν αναφέρεται πουθενά στους μαθητές του Ιησού. 

Ο Παύλος γνωρίζει μόνο τους απόστολους και γι' αυτόν απόστολος είναι όποιος έχει μια «αποκάλυψη» από τον Χριστό. Δεν αναφέρεται σε θαύματα, εξορκισμούς κ.λ.π. Δεν υπάρχει ζωή του Ιησού στα κείμενά του. Το κοντινότερο που έχουμε για τη ζωή του Ιησού είναι εκεί που λέει για το βράδυ που παραδόθηκε και τεμάχισε τον άρτο και έδωσε τις οδηγίες. Αλλά και ο Παύλος λέει ότι αυτό το οραματίστηκε, ήταν εξ αποκαλύψεως από τον ίδιο τον Ιησού, δεν το έμαθε από μάρτυρες και δεν αναφέρει κάποιον να ήταν παρών. Όταν διαβάζουμε τα ευαγγέλια έχουμε ανθρώπους να αναφέρονται ως παρόντες όταν ο Ιησούς μιλά με τους μαθητές του, αλλά όταν διαβάζουμε τον Παύλο, αυτός αναφέρεται σε μελλοντικούς χριστιανούς, αναφέρεται στην αιωνιότητα. Μιλάει σε όλους τους χριστιανούς σαν μια αποκάλυψη. Άρα ούτε και αυτό μπορούμε να το δούμε ως πραγματική ιστορία. 

Διερωτάται κανείς τι συμβαίνει εδώ; Γιατί ο Παύλος δεν γνωρίζει τις ιστορίες των ευαγγελίων, γιατί δεν γνωρίζει τις παραβολές, γιατί δεν έχει μια συλλογή λόγων και ιστοριών του Ιησού πέραν από τις λεγόμενες αποκαλύψεις; Δεν κάνει ποτέ αναλογίες με τη ζωή του Ιησού (π.χ. αυτό είπε, αυτό έκανε). Όταν προβάλλεις μια θρησκεία με ένα κεντρικό πρόσωπο πρότυπο που πρέπει να ακολουθήσεις θα πρέπει να μιλάς για τη ζωή του, να αναφέρεσαι σε παραδείγματα προς μίμηση για να αποδείξεις τους ισχυρισμούς σου. Ακόμα και όταν γράφεις 20000 λέξεις για κάποιον δεν γίνεται να αποφύγεις οποιαδήποτε αναφορά στη ζωή του, ακόμα και κατά λάθος. Και αυτό είναι ένα βασικό επιχείρημα ότι δεν υπήρχε κάποιος Ιησούς, ότι ίσως απλά τον κατανοούσαν ως ένα ουράνιο ον, που γινόταν γνωστό μόνο προσωπικών αποκαλύψεων, οραμάτων και κρυμμένων μηνυμάτων στις γραφές. 

Για τους μελετητές της Βίβλου και τις υποθέσεις για την ιστορικότητα του Ιησού:
Όταν κοιτάξεις αυτή την μεγάλη ποικιλία θεωριών για το ποιος ήταν ο ιστορικός Ιησούς, τις αμέτρητες διαφορετικές εκδοχές του Ιησού και των διδαχών του, τότε, αντιλαμβάνεσαι ότι το πολιτικό-θρησκευτικό υπόβαθρο κάθε μελετητή και ο Ιησούς που προσπαθεί να ανακατασκευάσει είναι ακριβώς τα ίδια. Δηλαδή αυτό που φαίνεται να συμβαίνει είναι πως κοιτάνε κάτω στο πηγάδι και βλέπουν μια αντανάκλαση του εαυτού τους και μετά το λένε Ιησούς. Υπάρχει δηλαδή η τάση χτισίματος ενός ιστορικού Ιησού της αρεσκείας τους, για την δική τους πολιτική, για τα δικά του ηθικά οράματα για την κοινωνία, κάτι που τους κρατά αγκιστρωμένους στην υπεράσπιση της ιστορικότητας του Ιησού γιατί την έχουν ανάγκη, την χρειάζονται. 

Νομίζω ότι αυτό που θα δούμε στο μέλλον είναι μια νέα φρουρά μελετητών πιο ελεύθερη ώστε να είναι ανοιχτή σ' αυτό το ζήτημα και σε συνδυασμό με την απομάκρυνση της παλιάς φρουράς, θα αποδεχθούν τουλάχιστον την πιθανότητα ο Ιησούς να μην υπήρξε ποτέ. Η μη ύπαρξή του δηλαδή θα θεωρείται μια αποδεκτή υπόθεση. Όπως για παράδειγμα υπάρχουν σήμερα όλες αυτές οι διαφορετικές υποθέσεις για τον ιστορικό Ιησού, όπως η Υπόθεση του Ιησού Ζηλωτή, η Υπόθεση του Αποκαλυπτικού Προφήτη, η Υπόθεση του Ιησού Μάγου, η Υπόθεση του Κυνικού Ιησού κ.α., η Υπόθεση του μη Υπαρκτού Ιησού, που είναι μια εξίσου πιθανή υπόθεση με τις υπόλοιπες για τις απαρχές του χριστιανισμού, θα έχει μια ισότιμη θέση στο τραπέζι της συζήτησης. 



Σχόλια